Author :
Abstract
1980’li yılların sonuna doğru dünya genelinde, hülasa gelişmekte olan ülkelerde kamu hizmetlerinin finansmanında Kamu Özel İşbirliği Projeleri yoğun şekilde tercih edilmeye başlanmıştır. Ülkelerin yüksek kamu proje stoku karşısında, bu projeleri finanse edebilecek kamu kudretine sahip olamaması ve projeden mutlak anlamda verim alınma çabası, proje sürecinde kamu sektörünün özel sektör ile İşbirliği yapma ihtiyacını gündeme getirmiştir. Türkiye’de ilk ciddi uygulamalar yap-işlet-devret ya da yap-işlet modellerinde ve özellikle karayolları, alt yapı, enerji ve sağlık gibi alanlarda görülmeye başlanmıştır.
Türkiye’de 2022 yılı itibari ile 257 adet Kamu Özel İşbirliği Projesi uygulanmış ve bu projeler yaklaşık 80 milyar dolara finanse edilmiştir. Oldukça fazla olan bu sayı karşısında projelerin uygulanması öncesi, uygulanma esnası ve uygulanma sonrasında muhtelif sebeplerden hukuki ihtilaflar meydana gelebilmektedir. Ayrıca sözleşmelerin ticari sır olarak kabul edilerek şeffaflık ilkesinin göz ardı edilmesi, maliyetleri dâhil olmak üzere sözleşmenin ana esasları, revize ve ek sözleşmeleri, hatta tabi olduğu hukuksal çerçevenin bu ticari sır kapsamı içerisinde değerlendirilmesi, garanti edilen ve taahhütleri ekseriyetle on beş, on sekiz, yirmi beş ve bazen kırk dokuz yılı bulan mali külfetler getirmektedir. Bu durum ise kamunun bu projelerden beklediği esas fayda olan kamuya yük olmadan kamu hizmeti gütme amacından uzak sonuçlar meydana getirmekte ve merkezi yönetim bütçesi üzerinde olumsuz etkiler barındırmaktadır.
Esasen bir özel hukuk sözleşmesi şeklinde akdedilen ve taraflara hem sorumluluklar hem yetkiler tanıyan kamu özel İşbirliği projelerine ilişkin hukuki ihtilafların bir kısmı tahkim yoluyla giderilmeye çalışılmakta, bir kısmı Türk Mahkemelerinin görev ve yetkisi kapsamında kalmakta ise de temelde derli toplu, yeknesak bir hukuki altyapı mevcut değildir. Bütünleşik bir mevzuatın bulunmaması meydana gelen ihtilafların çözümünü zorlaştırdığı gibi aynı zamanda genel bütçe üzerinde telafisi mümkün olmayan zararlara da sebebiyet vermektedir.
Bu çalışmada öncelikle kamu özel ortaklığı kavramı ve nitelikleri incelenecek, Türkiye’de uygulaması görülen proje çeşitlerine değinilecektir. Bu tespitten sonra Türkiye’deki kamu özel ortaklığı modellerinin hukuki çerçevesi çizilecek, akdedilen sözleşmelerin mukayeseli hukukta görünümü irdelenecektir. Bilahare kamuoyunda ‘hazine garantisi’ olarak bilinen koşullu yükümlülüklerin yasal sınırları, yabancı tahkim usulünün yerel mevzuatımda kabul edilmesi ile yargılamaların Londra Tahkim Merkezi nezdinde çözüme kavuşturulmasının hukuki gerekçeleri ve sonuçları irdelenmiştir. Kamu Özel İşbirliği sözleşmelerinde yer alan tartışmalı konuların hukuki açıdan ele alınması, çözüm önerilerinin sunulması çalışmanın esas amacını oluşturmuştur.
Keywords
Abstract
Towards the end of the 1980s, Public-Private Cooperation Projects began to be heavily preferred in financing public services around the world, in short, in developing countries. In the face of the high public project stock of the countries, the lack of public power to finance these projects and the effort to get absolute efficiency from the project brought the need for the public sector to cooperate with the private sector during the project process. The first serious applications in Turkey started to be seen in build-operate-transfer or build-operate models and especially in areas such as energy and health.
As of 2022, 257 Public-Private Cooperation Projects have been implemented in Turkey and these projects have been financed for approximately 80 billion dollars. In the face of this high number, legal disputes may occur for various reasons before, during and after the implementation of the projects. In addition, ignoring the principle of transparency by accepting contracts as trade secrets, evaluating the main principles of the contract, including its costs, revision and supplementary contracts, and even the legal framework to which it is subject, within the scope of this trade secret, the guaranteed and commitments are usually fifteen, eighteen, twenty It imposes financial burdens of up to five and sometimes forty-nine years. This situation creates results that are far from the purpose of running a public service without burdening the public, which is the main benefit that the public expects from these projects, and has negative effects on the central government budget.
Although some of the legal disputes related to public-private cooperation projects, which are essentially concluded as a private law contract and grant both responsibilities and powers to the parties, are tried to be resolved through arbitration, some of them are within the scope of the duties and powers of the Turkish Courts, there is no clear legal infrastructure.
In this study, first of all, the concept of public-private partnership and its characteristics will be examined, and the types of projects that have been implemented in Turkey will be mentioned. After this determination, the legal framework of the public-private partnership models in Turkey will be drawn, and the appearance of the concluded contracts in comparative law will be examined. Subsequently, the legal limits of contingent liabilities, known as 'treasury guarantee' in the public, the legal grounds and consequences of the adoption of the foreign arbitration procedure in the local legislation and the resolution of the proceedings before the London Arbitration Center were examined. The main purpose of the study is to deal with the controversial issues in the Public Private Partnership contracts from a legal perspective and to present solution proposals.
Keywords
- Anayasa Mahkemesi. 2013/50 Esas 2015/738 Karar.
- Avrasya Tüneli (2022). Sıkça Sorulan Sorular. https://www.avrasyatuneli.com/sss/ (Erişim: 08.05.2022)
- Bilge, M. E. (2005). Ticari Sırların Korunması. Ankara: Asil Yayın Dağıtım Ltd.Şt.
- Çal, S. (2018). Kamu-Özel Ortaklığı (KOÖ) ve Kamu Hizmetlerinin Metalaştırılması. Türkiye’de Sağlıkta Kamu-Özel Ortaklığı Şehir Hastaneleri (Cilt 1). İstanbul: İletişim Yayınları, Derleyen: Kayıhan Pala.
- Kalkınma Bakanlığı. (2018). 2023 Kalkınma Bakanlığı Kamu Özel İşbirliği Özel İhtisas Raporu. Ankara.
- Keşli, A. (2016). (Kamu Özel Sektör İşbirliği) PPP Projelerinin Hukuki Rejimi. İstanbul: Group Law Yayıncılık.
- Kızıltaş Uzunali, E. & Görmez, A. H. (2019). Devlet Bütçesi Açısından Kamu Özel İşbirliği Projelerinde Hibrid Yönetişim Standartlarının Geliştirilmesinin Önemi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(65), 1134-1147.
- Kolcu, S. & Kapucuoğlu, O. (2019). Kamu-Özel İş Birliği Yatırımları. Ankara: Ankara Üniversitesi.
- OECD. (2002). OECD Best Practices for Budget Transparency. Paris.
- Türkiye Büyük Millet Meclisi. (2022). 995 Sayılı Meclis Araştırma Önergesi. http://www2.tbmm.gov.tr/d26/10/10-104632gen.pdf (Erişim: 10.05.2022)
- T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2019). Dünya ve Türkiye'de Kamu- Özel İş Birliği Uygulamalarına İlişkin Gelişmeler Raporu. Ankara: Sektörel ve Kamu Yatırımları Genel Müdürlüğü.
- T.C. Kalkınma Bakanlığı. (2015). Dünyada ve Türkiye’de Kamu-Özel-İşbirliği Uygulamalarına İlişkin Gelişmeler. Ankara.
- Tekin, A. (2007). Kamu-Özel Sektör İşbirlikleri Kamu-Özel Ortaklıkları. İdarecinin Sesi, C. 21, S. 122, 10-14.
- Yeh, B. (2016). Protection of Trade Secrets: Overview of Current Law and Legislation. Congressional Research Service.
- Yusufoğlu, A. (2017). Kamu Özel Ortaklığı Projelerinde Koşullu Yükümlülükler ve Mali Riskler: Avrasya Tüneli, Osmangazi ve Yavuz Sultan Selim Köprüleri Üzerine Bir Değerlendirme. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi Gazi Akademi Genç Sosyal Bilimciler Sempozyumu 2017 Özel Sayısı, 156-174.
- Yıldız, H. (2014). Kamu Hukuku ile Özel Hukukun Kesiştiği Yer: Kamu Hizmeti İmtiyaz Sözleşmelerinde Tahkim Yolu. TBB Dergisi (111), 279-296.
