Author :
Abstract
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilanından sonra taşrada uyguladığı idari örgütlenmenin temeli Osmanlı Devletinden alınan yönetsel mirasa dayanmaktadır. Oldukça uzun bir tarihsel dönemde ve geniş topraklar üzerinde hükümran olan Osmanlı’nın taşra yönetim yapısı dönemsel olarak değişiklikler göstermektedir. Osmanlı Devletinde taşra yönetimi özellikle Tanzimat’tan önce daha geniş özerklik ve imtiyazlara sahip iken, Tanzimat’tan sonra genel olarak, çeşitli gerekçelerle ortaya çıkan merkeziyetçi akımın ektisinde kalmıştır. Bu yönetim yapısı, büyük benzerlikler ile yeni kurulan Cumhuriyet’e de aktarılmıştır.
Bu çalışmada Osmanlı Devleti’nin merkezi yönetim yapısına kısaca değinildikten sonra, merkezi yönetimin taşra örgütü ve yerel yönetim yapısının Tanzimat’tan önceki ve sonraki durumu incelenmiş; taşrada yer alan yönetimlerin giderek katı merkeziyetçiliğe doğru kaymasının ardında yatan tarihsel nedenler irdelenmiştir. Bir üniter devlet olarak kurulan Türkiye Cumhuriyeti’ne aktarılan bu yönetsel mirasın niteliği ortaya konarak söz konusu dönemlerin merkeziyetçilik-âdemi merkeziyetçilik açısından merkez-çevre ilişkisi analiz edilmiştir. Çalışmada tarihsel ve betimsel araştırma türleri uygulanmıştır.
Keywords
Abstract
The administrative organization implemented by the Republic of Turkey after its proclamation is based on the administrative legacy taken from the Ottoman State. The provincial administrative structure of the Ottoman, which ruled over a very long historical period and large lands, changes periodically. While the provincial administration in the Ottoman State had wider autonomy and privileges especially before the Tanzimat, it remained under the influence of the centralist movement that emerged for various reasons after the Tanzimat. This management structure has been transferred to the newly established Republic with great similarities.
In this study, after briefly mentioning the central government structure of the Ottoman Empire, the provincial organization of the central government and the local government structure before and after the Tanzimat was examined; The historical reasons behind the gradually shifting of provincial governments towards rigid centralism were examined. The nature of this administrative heritage transferred to the Republic of Turkey, which was established as a unitary state, was revealed and the center-periphery relationship of the said periods was analyzed in terms of centralization-decentralization. Historical and descriptive research types were applied in the study.
Keywords
- Alada, A.B. (1995). Tarihsel Gelişim Süreci İçinde İl İdaresi Düzenlemeleri ve Demokratikleşme Üzerine. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No: 10.
- Aydın, A.H. (2007). Türk Kamu Yönetimi. Ankara: Seçkin Yayınları.
- Aygen, C. (1962). Mahalli İdareler Üzerinde Düşünceler. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C: 17, S: 3.
- Başaran, A. (1968). Türk İdare Taksimatının Tarihi. Mülkiyeliler Birliği Dergisi, S: 10.
- Başaran, A. & Başarır, A. (1974). Mülki İdare Bölümleri ile Mahalli İdarelerimiz. Mülkiyeliler Birliği Dergisi, S: 34.
- Çadırcı, M. (1993). Osmanlı Döneminde Yerel Meclisler. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, C: 2, S: 5.
- Çaha, Ö. (1994). Osmanlı’da Sivil Toplum. Ankara Ü. SBF Dergisi, C: 49, S: 3.
- Çevikbaş, R. (2006). Avrupalı Yapı İçerisinde Bölgelerin Yönetimi. Türk İdare Dergisi, S: 453.
- Demirel, D. (2011). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kamu Yönetiminde Yeniden Yapılanma (1839-1923). Türk İdare Dergisi, S: 473.
- Erman, A. (2011). Kimlik ve Egemenlik (Ulus Devlet ve Güvenlik Sorunları). İstanbul: Truva Yayınları.
- Eryılmaz, B. (2010). Kamu Yönetimi. Ankara: Okutman Yayıncılık.
- Es, M. (2008). Osmanlı Devleti’nde Mahalli İdareler. Yerel Siyaset Dergisi, S: 27.
- Geray, C. (1994). Yerel Yönetimlerin Eğitim ve Kültür İşlevleri. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, C: 3, S: 6.
- Gül, H. (2008). Yerinden Yönetim Kavramının Gelişimi, Tanımı, Türleri ve Özellikleri. Bozlağan, R. & Demirkaya Y. (Ed.), Türkiye’de Yerel Yönetimler. Ankara: Nobel Yayınları.
- Güler, B.A. (2000). Yerel Yönetimleri Güçlendirmek mi? Ademi Merkeziyetçilik mi? Çağdaş Yerel Yönetimler, C: 9, S: 2.
- Güler, B.A. (2005). Devlette “Reform” Yazıları. Ankara: Paragraf Yayınevi.
- Günaydın, O. (2005). Bazı AB Ülkeleri ve Türkiye’de Bölgesel Yönetim. Türk İdare Dergisi, S: 447.
- Karadağ, A. (2003). Osmanlıdan Günümüze Türk Kentinin Değişen Kimliği. Türk İdare Dergisi, S. 441.
- Karaer, T. (1991). İdari Reform: Osmanlı’dan Cumhuriyete. Mülkiyeliler Birliği
- Kardaş, Ü. (2010). Ulus Devlet ve Küreselleşme Kıskacında Demokrasi ve Hukuk Krizi. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Kırışık, F. & Sezer, Ö. (2006). Türk Anayasalarında Yerel Yönetimler. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, C: 15, S: 2.
- Koçdemir, K. (1999). Mukayeseli Mahalli İdareler Tarihi ve Perspektifler (İngiltere, Fransa, Almanya ve Türkiye). Türk İdare Dergisi. S: 424.
- Nalbant, A. (1996). Bölgesel Devlet: Yeni Bir Devlet Biçimimi? (I) Kuramsal Temeller. Amme İdaresi Dergisi, C: 29, S: 2.
- Nalbant, A. (2012). Üniter Devlet Bölgeselleşmeden Küreselleşmeye. İstanbul: XII Levha Yayınları.
- Oktay, T. (2008). Belediyenin Tarihsel Gelişimi. Bozlağan, R. & Demirkaya Y. (Ed.), Türkiye’de Yerel Yönetimler, Ankara: Nobel Yayınları.
- Ortaylı, İ. (1974). Tanzimattan Sonra Mahalli İdareler. Ankara: TODAİE Yayınları.
- Ortaylı, İ. (1979). Türkiye İdare Tarihi. Ankara: TODAİE Yayınları.
- Ortaylı, İ. (1985). Tanzimattan Cumhuriyete Yerel Yönetim Geleneği. İstanbul: Hil Yayın.
- Ökmen, M. (2008). Türkiye’de Merkezi Yönetim-Yerel Yönetim İlişkileri ve Yerel Yönetimlerin Yeniden Yapılandırılması. Bozlağan, R. & Demirkaya Y. (Ed.), Türkiye’de Yerel Yönetimler. Ankara: Nobel Yayınları.
- Sencer, M. (1984a). Osmanlı İmparatorluğunda Tanzimat Sonrası Siyasal ve Yönetsel Gelişmeler. Amme İdaresi Dergisi, S. 17/3.
- Sencer, M. (1984b). Tanzimat’a Kadar Osmanlı Yönetim Sistemi. Amme İdaresi Dergisi, S. 17/2.
- Seyitdanlıoğlu, M. (1995). Yerel Yönetim Metinleri (I). Çağdaş Yerel Yönetimler
- Seyitdanlıoğlu, M. (1996a), Yerel Yönetim Metinleri (III) Tuna Vilâyeti Nizâmnamesi. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, C: 5, S: 2.
- Seyitdanlıoğlu, M. (1996b), Yerel Yönetim Metinleri (IV): 1871 Vilayet Nizamnamesi ve Getirdikleri. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, C: 5, S: 5.
- Sunay, C. (2002). Belediyeciliğin Doğuşu Sürecinde Osmanlı Mirası. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S: 3.
- Tanör, B. (1995). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri (1789 – 1980). İstanbul: Der Yayınları.
- Toksöz, F. (2008). İyi Yönetişim El Kitabı 1. Kitap. İstanbul: TESEV Yayını.
- Toraman, Ö. (2002). Osmanlı Taşra İdaresi: Klasik Dönem. Türk İdare Dergisi, S: 437.
- Tural, E. (2004). Habsburg ve Osmanlı İmparatorluğu’nun En Uzun Asrı ve 1864 – Tuna Vilayet Nizamnameleri. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, C: 13, S: 3.
- Tutum, C. (1994). Kamu Yönetiminde Yeniden Yapılanma. Ankara: TESAV Yayınları.
- Vural, T. (2004). Osmanlı İmparatorluğu’nda Yerel Yönetimler. Türk İdare Dergisi, S: 444.
- Yalçındağ, S. (1970). Kamu Yönetim Sistemimizin Tarihsel Evrimi Üzerine Notlar. Amme İdaresi Dergisi, S: 3/2.
- Yaşamış, F.D. (1991). Başlangıcından Planlı Döneme Kadar Yerel Yönetim Sisteminin Kısa Gelişim Tarihçesi. Türk İdare Dergisi, S: 393.
- Yayman, H. (2008). Türkiye’nin İdari Reform Tarihi. Ankara: Turhan Kitabevi
- Yenigün, K. (2016). Üniter Devlet ve Siyasal Sistemler. Erişim: https://gazi.academia.edu/KeremYENİGÜN (25.08.2016).
- Yıldız, M. (1996). Yerel Yönetimler ve Demokrasi. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, C: 5, S: 4.
